Κείμενο:

13 Οκτωβρίου 1904 μια από τις Μεγάλες μορφές του Μακεδονικού Αγώνα σκοτώνεται πολεμώντας ηρωικά στο χωριό Σιάτιστα Καστοριάς. Ο Παύλος Μελάς γεννήθηκε στην Μασσαλία το 1870, γιος του εμπόρου Μιχαήλ Μελά ο οποίος εμφύσησε τον Παύλο Μελά στα Εθνικά Ιδεώδη και την Μεγάλη Ιδέα. Το 1874 η οικογένεια του Παύλου Μελά εγκαθίσταται στην Αθήνα. Φοίτησε στην Σχολή Ευελπίδων και υπηρέτησε στον Ελληνικό Στρατό ως Αξιωματικός του Πυροβολικού.
Νυμφεύθηκε την Ναταλία Δραγούμη κόρη του πρωθυπουργού Στέφανου Δραγούμη και αδερφή του Ίωνα Δραγούμη. Ο Παύλος Μελάς σε συνεργασία με τον Ίωνα Δραγούμη θα αποτελέσουν τους πρωτεργάτες του Μακεδονικού Αγώνα αποστέλλοντας άνδρες και εφόδια. Το 1904 ο Παύλος Μελάς μαζί με άλλους Έλληνες Αξιωματικούς στάλθηκε από την Ελληνική Κυβέρνηση για μια αναγνωριστική επιχείρηση - αποτύπωση της υφιστάμενης κατάστασης στην Δυτική Μακεδονία. Στην συνέχεια μετά την ολοκλήρωσης της αποστολής ο Παύλος Μελάς επισκέφτηκε την Κοζάνη και την Σιάτιστα όπου ανέλαβε επικεφαλής των Ελληνικών Ανταρτικών δυνάμεων. Τον Αύγουστο του 1904 ο Παύλος Μελάς διορίστηκε από το τότε νεοσυσταθέν Μακεδονικό Κομιτάτο ως επικεφαλής των ελληνικών δυνάμεων σε Καστοριά και Μοναστήρι . Ως επικεφαλής των υπόψη δυνάμεων ο Παύλος Μελάς  κατεδίωξε απηνώς τους Βούλγαρους Κομιτατζήδες σε μια προσπάθεια εκδίωξης τους από την περιοχή της Μακεδονίας που είχαν εισβάλλει. Στις 13 Οκτωβρίου 1904 ο Παύλος Μελάς με τις δυνάμεις του επιχείρησε να συναντηθεί με τις δυνάμεις των Καούδη και Ντούρο όπου και θα δεχθεί επίθεση από ισχυρό τμήμα του Οθωμανικού Στρατού. Κατά την διάρκεια της μάχης ο Παύλος Μελάς θα τραυματιστεί θανάσιμα και θα αποβιώσει μετά από λίγη ώρα. Η σωρός του Παύλου Μελά θα ενταφιαστεί στην Καστοριά.
Ο Θάνατος του Μακεδονομάχου Παύλου Μελά συγκλόνισε το πανελλήνιο και αποτέλεσε την απαρχή της ευαισθητοποίησης της Κοινής Γνώμης στον Μακεδονικό Αγώνα και το Μακεδονικό Ζήτημα. Ο Παύλος Μελάς με την δράση του και τον ηρωικό θάνατό του καθιερώθηκε στην συνείδηση των απανταχού Ελλήνων ως μια από τις εμβληματικές μορφές του Μακεδονικού Αγώνα