Από την Επιστημονική Ομάδα του Ινστιτούτου Έρευνας και Μελέτης Θουκυδίδης.
1. Γεωγραφική και Δημογραφική Αποτύπωση της περιοχής του Κασμίρ.
Το Κασμίρ είναι μια περιοχή εκτάσεως περίπου 222.000 τ.χλμ. που διαιρείται μεταξύ Ινδίας, Πακιστάν και Κίνας. Η Ινδία ελέγχει τα νότια και ανατολικά τμήματα (Jammu & Kashmir, Ladakh), το Πακιστάν τα βόρεια και δυτικά (Azad Kashmir, Gilgit-Baltistan) και η Κίνα τη βορειοανατολική (Aksai Chin).
Από απόψεως γεωγραφικού ανάγλυφου , το Κασμίρ είναι μια ορεινή περιοχή που διέρχονται οι οροσεριές των Ιμαλαίων (Κορυφή Κ2 Καρακορούμ – 8.611m) και Pir Panjal, με κοιλάδες και ποταμούς όπως ο Ινδός ποταμός.
Από δημογραφικής απόψεως, ο πληθυσμός περιοχής είναι 17 εκατ. (13εκ. στα ινδικά, 4εκ. στα πακιστανικά τμήματα). Οι κάτοικοι του Κασμίρ είναι κυρίως μουσουλμανικού θρησκεύματος, με μειονότητες Ινδουιστών (στο Jammu) και Βουδιστών (στο Ladakh).
2. Το Καθεστώς Διακυβέρνησης του Κασμίρ το 2025.
Μετά τη διαίρεση της Βρετανικής Ινδίας του 1947 από την οποία προέκυψαν η Ινδία και το Πακιστάν και τον Κινεζοινδικό πόλεμο του 1962, η περιοχή του Κασμίρ διακρίνεται στις εξής περιοχές
– Ινδικό Κασμίρ. Το 2019 η ινδική κυβέρνηση προχώρησε στην διοικητική αναδιοργάνωση της περιοχής και συγκεκριμένα κατήργησε το άρθρο 370 του Συντάγματος της Ινδίας που προέβλεπε το ειδικό καθεστώς διακυβέρνησης του κρατιδίου Τζαμού-Κασμίρ. Με βάση την διοικητική αναδιοργάνωση της περιοχής, το Ινδικό Κασμίρ χωρίστηκε σε δύο επικράτειες , το Τζαμού-Κασμίρ και το Λαντάκ υπαγόμενες απευθείας στη διοίκηση της ομοσπονδιακής κυβέρνησης στη Νέα Δελχί.
– Πακιστανικό Τμήμα. Περιλαμβάνονται οι περιοχές Αζάντ Κασμίρ και το Γκιλγκίτ-Μπαλτιστάν οι οποίες διαθέτουν κάποιας μορφής αυτοδιοίκησης και οι οποίες ελέγχονται πλήρως από την κυβέρνηση του Πακιστάν. Η περιοχή Αζάντ Κασμίρ διαθέτει δική του κυβέρνηση (Πρόεδρο, Πρωθυπουργό κ.λπ.) πλήρως ελεγχόμενη από την κυβέρνηση του Πακιστάν. Με νόμο του 2009 η περιοχή Γκιλγκίτ-Μπαλτιστάν απέκτησε μεν κάποια περιορισμένη αυτοδιοίκηση αλλά εξακολουθεί να τελεί υπό πλήρη κρατικό έλεγχο.
– Κινεζικό Τμήμα. Περιλαμβάνει την ορεινή περιοχή Ακσάι Τσιν και τελεί υπό την διοίκηση της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας, εν μέρη ως μέρος της Αυτόνομης Περιφέρειας Σιντζιάνγκ, και εν μέρη ως μέρος της Περιφέρειας Θιβέτ του. Η Κίνα κατέλαβε την περιοχή με τον πόλεμο του 1962 με την Ινδία. Η Ινδία διεκδικεί την εν λόγω περιοχή ως τμήμα της περιοχής του Λαντάκ.
3.Το Ιστορικό της Διαμάχης στο Κασμίρ.
Η διαμάχη μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν ανάγεται στο 1947 και συγκεκριμένα την επ’ αύριο της διαίρεσης της τότε Βρετανικής Ινδίας από την οποία προέκυψαν τα κράτη της Ινδίας και του Πακιστάν. Το νομοσχέδιο για τη ανεξαρτησία της Βρετανικής Ινδίας περιλάμβανε και σχέδιο διχοτόμησης της περιοχής. Βάσει του σχεδίου διχοτόμησης, η περιοχή του Κασμίρ παρέμεινε ανεξάρτητη διατηρώντας ωστόσο το δικαίωμα να ενταχθεί στο μέλλον είτε στην Ινδία είτε στο Πακιστάν. Ο τότε ηγεμόνας του Κασμίρ ινδουιστής Μαχαραγιάς Χάρι Σινγκ αρχικά επεδίωξε η περιοχή του Κασμίρ να μείνει ανεξάρτητη. Ωστόσο, μετά την εισβολή Πακιστανικών Πολιτοφυλακών στο Κασμίρ, ο Χάρι Σίνγκ αποφάσισε η περιοχή του Κασμίρ να ενταχθεί στην Ινδία σε μια προσπάθεια αντιμετώπισης των εισβολέων. Το γεγονός αυτό πυροδότησε πόλεμο μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν κατά την περίοδο 1947-1948. Ο εν λόγω πόλεμος έληξε με μεσολάβηση του ΟΗΕ και την υπογραφή της εκεχειρίας μεταξύ των εμπολέμων. Ο ΟΗΕ στα πλαίσια μεσολάβησής του για την λήξη των εχθροπραξιών όρισε την Γραμμή Ελέγχου η οποία θα τελούσε και τελεί έως σήμερα υπό την αιγίδα του ΟΗΕ. Η Γραμμή Ελέγχου έγινε αποδεκτή και από τους δυο εμπολέμους (Ινδία και Πακιστάν) και αποτελεί επί της ουσίας μια de facto διχοτόμηση της περιοχής του Κασμίρ.
Μετά τον πόλεμο του 1947-1948, η περιοχή του Κασμίρ εξακολούθησε και εξακολουθεί να αποτελεί εστία διαμάχης μεταξύ της Ινδίας και του Πακιστάν .
Το 1965 πακιστανικές δυνάμεις εισέβαλλαν στο Ινδικό Κασμίρ με στόχο την πρόκληση εξεγέρσεως από τους μουσουλμανικούς πληθυσμούς της περιοχής γεγονός, που προκάλεσε την αντίδραση της Ινδίας και πυροδότησε τον Ινδοπακιστανικό Πόλεμου του 1965
Το 1971 με αφορμή τις εξελίξεις στο τότε Ανατολικό Πακιστάν (νυν Μπαγκλαντές) ξέσπασε πόλεμος μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν. Ο πόλεμος αυτός οδήγησε στην δημιουργία του ανεξάρτητου κράτους του Μπαγκλαντές και στον τερματισμό της πακιστανικής κυριαρχίας στην περιοχή. Στην συνθήκη για τον τερματισμό του υπόψη πολέμου γνωστή και ως συνθήκης της Σίμλα (1972) μεταξύ άλλων επισημοποιήθηκε και η Γραμμή Ελέγχου μεταξύ των εδαφών Ινδίας και Πακιστάν στο Κασμίρ.
Στις 5 Αυγούστου του 1989 εκδηλώθηκε ένοπλη ανταρσία κατά της ινδικής διοίκησης στην κοιλάδα του Κασμίρ η οποία τελεί υπό εν μέρει υποστήριξη του Πακιστάν. Η εν λόγω ανταρσία με την δράση διαφόρων αυτονομιστικών και ισλαμιστικών ομάδων, κορυφώθηκε τα μέσα της δεκαετίας του 1990 και συνεχίζεται μέχρι σήμερα προκαλώντας δεκάδες χιλιάδες θύματα καθώς και την εκδίωξη μεγάλου μέρους των Ινδών Παντιστών από την περιοχή.
Το 1999 είχαμε ένοπλη σύγκρουση μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν για την περιοχή της περιοχή Καργκίλ . Η σύγκρουση έληξε χωρία να υπάρχει μεταβολή των συνόρων μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν
Όπως αναφέρθηκε και στην Ενότητα 2, το άρθρο 370 του Ινδικού Συντάγματος προέβλεπε ειδικό καθεστώς ημιαυτονομίας στο κρατίδιο Τζαμού και Κασμίρ. Το 2019 η κυβέρνηση της Ινδίας προχώρησε στην κατάργηση του άρθρου 370 και στην διοικητική αναδιάρθωση της εν λόγω περιοχής σε δυο επικράτειες (Τζαμού–Κασμίρ και Λαντάκ) υπό την άμεση διοίκησης της Ομοσπονδιακής Κυβέρνησης της Ινδίας. Το ως άνω γεγονός επέφερε πρόσθετη ένταση στις σχέσεις Ινδίας και Πακιστάν.
4. Η Κρίση στο Κασμίρ το 2025.
Αιτία για την νέα ένταση στις σχέσεις Ινδίας-Πακιστάν είναι η τρομοκρατική επίθεση στην πόλη Παχαλγκάμ του Κασμίρ, όπου ένοπλοι άνοιξαν πυρ εναντίον τουριστών και αστυνομικών με αποτέλεσμα τον θάνατο 26 ατόμων.
Σε συνέπεια του ως άνω γεγονότος, η Ινδία κατά το χρονικό διάστημα 6 με 7 Μαΐου 2025 υλοποίησε την επιχείρηση «Sindoor» η οποία συνίστανται σε νυκτερινά πλήγματα επί εννέα τοποθεσιών στο Πακιστάν και στο Πακιστανικό τμήμα του Κασμίρ που κατά την κρίση των Ινδών συνδέονται με τρομοκρατικές οργανώσεις. Το Πακιστάν σε απάντηση στην ανωτέρω επίθεση , εξαπέλυσε επίθεση εναντίον ινδικών στόχων . Αμφότερες οι πλευρές ισχυρίσθηκαν ότι κατέρριψαν αεροσκάφη του αντιπάλου· εκατέρωθεν σημειώθηκαν δεκάδες θύματα. Η οριστικοποίηση των απωλειών των εμπλεκόμενων στην κρίση αναμένεται μετά τον τερματισμό των εχθροπραξιών. Σε όλη τη διάρκεια των εξελίξεων υπήρξαν σποραδικές ανταλλαγές πυροβολικού κατά μήκος της Γραμμής Ελέγχου, καθώς και εκατέρωθεν αεροπορικές επιχειρήσεις καθώς και επιχειρήσεις μη επανδρωμένων αεροχημάτων (drones & UAV) εναντίον στόχων εντείνοντας το όλο κλίμα.
5. Διεθνείς Αντιδράσεις.
Οι ΗΠΑ, η Κίνα , Ρωσία και η Ε.Ε. με δηλώσεις τους καταδίκασαν την τρομοκρατική επίθεση της 22ας Απριλίου 2025 καλώντας Ινδία και Πακιστάν σε αποκλιμάκωση της έντασης και έναρξη διαλόγου. Το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ σε συνεδρίασή του στις 25 Απριλίου 2025 καταδίκασε ομόφωνα την εν λόγω τρομοκρατική επίθεση τονίζοντας την ανάγκη αποκλιμάκωσης της έντασης και έναρξης διαλόγου μεταξύ των εμπλεκόμενων μερών.
Από τις εξελίξεις διαπιστώνεται ότι, οι ΗΠΑ επέδειξαν έντονη διπλωματική δραστηριότητα με στόχο την διευκόλυνση των διαπραγματεύσεων μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν γεγονός που οδήγησε στην σύναψη πλήρης και άμεσης κατάπαυση του πυρός στις 10 Μαΐου 2025. Την σύναψη της εν λόγω συμφωνίας ανακοίνωσε ο ίδιος ο Πρόεδρος των ΗΠΑ κ. Donald Trump σε δημοσίευσή του στα κοινωνικό δίκτυο Truth Social. Λίγο μετά την ανακοίνωση του Αμερικανού Προέδρου, ήρθε μέσω ανακοινώσεων της Ινδίας και του Πακιστάν η επιβεβαίωση για την σύναψη της υπόψη εκεχειρίας.
Μέχρι στιγμής η συμφωνία αναδεικνύεται μεν εύθραυστη αλλά αντέχει. Λίγες ώρες μετά την σύναψη της συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός και συγκεκριμένα το Σάββατο 10 Μαΐου 2025 το βράδυ ακούστηκαν ισχυρές εκρήξεις στην πόλη Σριναγκάρ, τη μεγαλύτερη πόλη στο ινδικό Κασμίρ, με αποτέλεσμα να υπάρξει ενεργοποίηση της ινδικής αεράμυνας. Επί του υπόψη συμβάντος, ο Υπουργός Εξωτερικών της Ινδίας κ. Βίκραμ Μίρσι δήλωσε «Καλούμε το Πακιστάν να λάβει τα κατάλληλα μέτρα για να αντιμετωπίσει αυτές τις παραβιάσεις και να χειριστεί την κατάσταση με σοβαρότητα και υπευθυνότητα». Αξιωματούχοι από το Πακιστανικό Τμήμα του Κασμίρ δήλωσαν στο Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων τα εξής : «σποραδικές ανταλλαγές πυρών μεταξύ πακιστανικών και ινδικών δυνάμεων σε τρία σημεία κατά μήκος της Γραμμής Ελέγχου».
Η συμφωνία κατάπαυσης του πυρός εάν τηρηθεί δύναται να συμβάλει στην αποκλιμάκωση της έντασης μεταξύ τω δυο εμπλεκόμενων μερών ήτοι και Ινδία και Πακιστάν. Ωστόσο η αποκλιμάκωση της έντασης και σταδιακή ομαλοποίηση της κατάστασης απαιτεί και άλλα βήματα από τα εμπλεκόμενα μέρη (Ινδία και Πακιστάν) που θα καταδεικνύουν την πρόθεσή τους για αποκλιμάκωση της έντασης. Ένα τέτοιο βήμα θα μπορούσε να είναι μια δήλωση καταδίκης της τρομοκρατικής επίθεσης της 22ας Απριλίου 2025 από το Πακιστάν. Την καταδίκη της εν λόγω τρομοκρατικής επίθεσης από το Πακιστάν ζήτησε ο Υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ στην τηλεφωνική του επικοινωνία με τον πρωθυπουργό του Πακιστάν
Οι διαφορές Ινδίας και Πακιστάν για το Κασμίρ παραμένουν αναλλοίωτες, η συμφωνία του περασμένου Σαββάτου είναι απλά μια συμφωνία κατάπαυσης του πυρός και δεν αφορά την εν λόγω διαμάχη καθ αυτού . Το επόμενο χρονικό διάστημα εάν τελικά επέλθει η ηρεμία στην περιοχή, η διεθνής κοινότητα υπό την αιγίδα του ΟΗΕ θα πρέπει να ξεκινήσει την διαδικασία δημιουργίας μηχανισμού διαχείρισης κρίσεων στην περιοχή με την σύμφωνη γνώμη και συμμετοχή της Ινδίας και του Πακιστάν.
Βιβλιογραφία.
1. Encyclopædia Britannica: «Kashmir» (πατήστε εδώ).
2. Al Jazeera (02-05-2025): Άρθρο του κ. Abid Hussain «FACTBOX: The Himalayan region of Kashmir, at the heart of India-Pakistan enmity». (πατήστε εδώ).
3. CNN Greece (07-05-2025): Άρθρο της κα Ελένης Βέργου «Κασμίρ: Το μήλον της έριδος μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν» (πατήστε εδώ).
4. Εφημερίδα «Το Βήμα», (07-05-2025) Newsroom Δημοσίευση « Ινδία – Πακιστάν: Τα 78 χρόνια εντάσεων και οι δύο πόλεμοι για το Κασμίρ» (πατήστε εδώ).
5. News247.gr, (7-05-2025) Newsroom, Δημοσίευση «Παγκόσμια ανησυχία μετά την επίθεση της Ινδίας στο Πακιστάν» (πατήστε εδώ).
6. The Diplomat (14/11/2020), άρθρο της κα Sudha Ramachandran « The Complex Calculus Behind Gilgit-Baltistan’s Provincial Upgrade» (πατήστε εδώ).
7. Encyclopædia Britannica, λήμμα «Aksai Chin».
8. Encyclopædia Britannica, “Kashmir – India, Pakistan, Conflict” (πατήστε εδώ).
9. Ιστοσελίδα Μηχανή του Χρόνου, Δημοσίευση «Κασμίρ. Πώς ξεκίνησε η ένοπλη διαμάχη Ινδίας–Πακιστάν» (πατήστε εδώ).
10. Wikipedia, «Η Σύγκρουση στο Κασμίρ» (πατήστε εδώ).
11. Al Jazeera (23-12-2023) Newsroom Δημοσίευση “What’s Article 370?” (πατήστε εδώ).
12. Ιστοσελίδα e-reportaz (07-05-2025) Άρθρο του κ. Νίκου Βασιλειάδη «Επιχείρηση Sindoor : Γιατί η Ινδία επέλεξε ένα «μετρημένο» χτύπημα κατά του Πακιστάν» (πατήστε εδώ).
13. Ιστοσελίδα του Περιοδικού «Πτήση & Διάστημα» (11-05-2025) News : Δημοσίευση «Ινδία και Πακιστάν: αλληλοκατηγορούνται για παραβιάσεις της συμφωνηθείσας εκεχειρίας-βίντεο» (πατήστε εδώ).
14. Naftemporiki (10-05-2025) Newsroom Δημοσίευση «Ινδία–Πακιστάν: Εύθραυστη με το «καλημέρα» η εκεχειρία – Κατηγορίες για «διαρκείς παραβιάσεις» (πατήστε εδώ).
15. Reuters (07-05-2025), Άρθρο των κ.κ. Asif Shahzad and Shivam Patel « Pakistan vows retaliation after Indian strike over tourist deaths» (πατήστε εδώ).
16. Al Jazeera (07-50-2025), News| India-Pakistan Tensions, Δημοσίευση «How world leaders are reacting to India-Pakistan military attacks» (πατήστε εδώ).
17. TIME (10-5-2025), Άρθρο της κα. Olivia-Anne Cleary (πατήστε εδώ).
