Άρθρο του κ. Κωνσταντίνου Παπαδάκη, Διδάκτωρα Διεθνών Σχέσεων του τμήματος Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Κρήτης με εξειδίκευση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις.
Έχουν περάσει 84 χρόνια από μια από τις σπουδαιότερες στιγμές της σύγχρονης Ελληνικής ιστορίας, την Μάχη της Κρήτης, μια μάχη που έχει χαραχθεί στη μνήμη των Ελλήνων λόγω της καθολικής αντίστασης του άμαχου πληθυσμού στις δυνάμεις του Άξονα, που πολέμησε ηρωικά στο πλάι των ελληνικών και των συμμαχικών δυνάμεων. Υπήρξε μία μάχη που κατά πολλούς ιστορικούς έπαιξε σημαντικό ρόλο στην μετέπειτα πορεία του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Αποτέλεσε το τρίτο κατά σειρά έπος του πολέμου 1940-41, μετά από εκείνο στα βουνά της Βορείου Ηπείρου (σσ: που ήταν η πρώτη νίκη των Συμμάχων κατά των δυνάμεων του Άξονα στη διάρκεια του Β’ Π.Π) και την επική μάχη των Οχυρών στη γραμμή Μεταξά.
Εικ. 1 – (Το καθολικό πνεύμα αντίστασης του λαού της Κρήτης στην ομώνυμη μάχη)
Ήταν 25η Απριλίου 1941 όταν εκδόθηκε η διαταγή επίθεσης με το συνθηματικό όνομα «Unternehmen Merkur» (σσ: Επιχείρηση Ερμής) για την κατάληψη της Κρήτης, ώστε να χρησιμοποιηθεί ως αεροπορική βάση εναντίον της Αιγύπτου στην Ανατολική Μεσόγειο και προκειμένου να εξαλειφθεί η απειλή για τις πετρελαιοπηγές του Πλοεστί της Ρουμανίας. Οι πετρελαιοπηγές αυτές, οι οποίες αποτελούσαν την σημαντικότερη πηγή καυσίμων για το Γ΄ Ράιχ, αν παρέμενε η Κρήτη στην κατοχή των συμμάχων, θα ήταν εντός του δραστικού βεληνεκούς των συμμαχικών βομβαρδιστικών.
Οι Γερμανοί υπολόγιζαν ότι η Κρήτη θα είχε καταληφθεί σε 24 έως 48 ώρες με πολύ μικρές απώλειες και εν συνεχεία στα πλαίσια του Σχεδίου Ισαβέλλα οι δυνάμεις των αλεξιπτωτιστών θα χρησιμοποιούνταν για να καταλάβουν την Μάλτα, το Γιβραλτάρ, την Κύπρο (σσ:σε συνδυασμό με άλλες δυνάμεις) αλλά και να ενισχύσουν το φιλογερμανικό πραξικόπημα που είχε εκδηλωθεί στη Βαγδάτη. Η πραγματικότητα όμως τους διέψευσε και η Μάχη της Κρήτης αντί για λίγες ώρες κράτησε 10 μέρες και οι απώλειες για τους Γερμανούς ήταν συντριπτικές με τους νεκρούς να φτάνουν τις 1.990, οι αγνοούμενοι 1.995 και μεγάλο αριθμό τραυματιών. Συνολικά οι απώλειες του επίλεκτου σώματος των Γερμανών αλεξιπτωτιστών (σσ: χωρίς να υπολογίζονται οι απώλειές των Ορεινών κυνηγών) ξεπέρασαν τους 8.000 άνδρες ενώ οι απώλειες σε αεροσκάφη ανήλθαν σε 220 τελείως κατεστραμμένα και 150 περίπου με σοβαρές ζημιές, οι οποίες τα έθεσαν εκτός μάχης για μεγάλο χρονικό διάστημα. Ο Αντιπτέραρχος Kurt Student, διοικητής του ΧΙ Αεροπορικού σώματος δήλωσε μετά τη μάχη: «Η Κρήτη υπήρξε ο τάφος των Αλεξιπτωτιστών». Πράγματι από τότε και μετά δεν χρησιμοποιήθηκαν ποτέ ανεξάρτητα σε μεγάλη κλίμακα σαν τακτικό σώμα αλλά μόνο σαν επίλεκτο πεζικό.
Εικ. 2 – (Οι απώλειες των Γερμανών Αλεξιπτωτιστών στην Μάχη της Κρήτης σήμαινε το τέλος της αυτόνομης δράσης τους καθ’ ολη την διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου – Πηγή φωτογραφίας: Στρατιωτικό Μουσείο Χρωμοναστηρίου).
Σε κάθε περίπτωση και παρά την κατάληψη της Κρήτης, έχοντας εξετάσει ενδελεχώς τα όσα έγιναν και τηρουμένων των αναλογιών και της τρέχουσας γεωπολιτικής κατάστασης, έγινε από ελληνικής πλευράς το καλύτερο δυνατόν. Ενδεχομένως θα μπορούσε να θεωρηθεί όμως σαν γεωστρατηγικό λάθος ότι οι βρετανοί στρατηγοί αφενός δεν φρόντισαν να οχυρώσουν επαρκώς την Κρήτη. Ένα ακόμα λάθος ήταν το γεγονός ότι ενώ ανέμεναν θαλάσσια απόβαση και ενώ έγινε γνωστό πως επίκειται εν τέλει και αεραπόβαση δεν προέβησαν σε αναδιάταξη των δυνάμεων.
Ο Winston Churchill έχοντας αντιληφθεί τη σπουδαιότητα της Κρήτης είχε δώσει οδηγίες για ενίσχυση της οι οποίες όμως δεν υλοποιήθηκαν. Ο λόγος που είχε αναφερθεί στην συνέχεια ήταν η εκτίμηση της Βρετανικής στρατιωτικής ηγεσίας πως σε άλλα μέτωπα του πολέμου ήταν πιο επιτακτικές οι ανάγκες κάτι που όμως αμφισβητήθηκε από τους σύγχρονους ιστορικούς. Αν η Κρήτη παρέμενε στα χέρια των συμμάχων θα ανέτρεπε τον ευρύτερο σχεδιασμό των Γερμανών αφού οι πετρελαιοπηγές στο Πλοεστί της Ρουμανίας θα ήταν διαρκώς στόχος των συμμαχικών βομβαρδιστικών και χωρίς καύσιμα θα ήταν νομοτελειακά καταδικασμένη η πολεμική προσπάθεια της Γερμανίας να περιέλθει σε τέλμα.
Παρόλα αυτά, η νίκη των Γερμανών στην Μάχη της Κρήτης υπήρξε Πύρρεια. Είναι κοινώς γνωστό πως η Μάχη της Κρήτης, ήταν μια από τις αιτίες που καθυστέρησε την υλοποίηση της Επιχείρησης Μπαρμπαρόσα (σσ:Unternehmen Barbarossa), την εισβολή δηλαδή στη Σοβιετική Ένωση, κατά τουλάχιστον 3 εβδομάδες. Τα αποτελέσματα αυτής της καθυστέρησης για τους Γερμανούς υπήρξαν μοιραία καθώς τους πρόλαβε ο βαρύς Ρωσικός χειμώνας στα πρόθυρα της Μόσχας.
Επίσης σύμφωνα με τον Winston Churchill: «με τις δυνάμεις που σπατάλησε εκεί (σσ: ο Χίτλερ) θα μπορούσε να κατακτήσει την Κύπρο, τη Συρία, το Ιράκ» ενώ ανάγκασε το Χίτλερ να ματαιώσει το Σχέδιο «Ιζαμπέλα» που προέβλεπε την κατάληψη του Γιβραλτάρ με αλεξιπτωτιστές και στη συνέχεια την αεραπόβαση, των Γερμανών στη Μάλτα και Κύπρο, όπου ήταν οι βάσεις των Βρετανών. Επίσης σύμφωνα με τον αρχιστράτηγο Μέσης Ανατολής Αρτσιμπαλντ Γουέιβελ: «Οι απώλειες των Γερμανών στην Κρήτη έσωσαν τη γενική κατάσταση στη Μεσόγειο».
Ακόμα λόγω των τεράστιων απωλειών της μάχης της Κρήτης, ο Χίτλερ ουσιαστικά απαξίωσε την επιχειρησιακή αποτελεσματικότητα των Μονάδων Αλεξιπτωτιστών με το μην ξαναδώσει ποτέ την έγκριση του για κάποια ανάλογη επιθετική ενέργεια, μεγάλης κλίμακας, κατά τη διάρκεια του πολέμου.
Εικ.3 (Ρίψη Γερμανών Αλεξιπτωτιστών κατά την Μάχη της Κρήτης – Πηγή φωτογραφίας sansimera.gr).
Τέλος οι Γερμανοί λόγω της απρόβλεπτης εξελίξεως της Μάχης της Κρήτης δεν κατόρθωσαν να ενισχύσουν έγκαιρα το φιλογερμανικό πραξικόπημα στη Βαγδάτη, με αποτέλεσμα οι Βρετανοί να καταφέρουν να κυριαρχήσουν στο Ιράκ.
Πέρα όμως από τον επιχειρησιακό αντίκτυπο της Μάχης της Κρήτης, το ιστορικό χρέος επιτάσσει να αναφερθεί πως οι Γερμανοί στα πλαίσια αντιποίνων, μετά και τις βαρύτατες απώλειες που υπέστησαν, ξεκίνησαν τις μαζικές εκτελέσεις εις βάρος του άμαχου πληθυσμού κατόπιν διαταγής του διοικητή των αλεξιπτωτιστών, Kurt Student.
Μια τέτοια μαζική εκτέλεση έγινε στο Κοντομαρί Χανίων όπου οι Γερμανοί ανακοίνωσαν στους άνδρες του χωριού ότι θα τους εκτελέσουν περιμένοντας ότι θα τους παρακαλέσουν για την ζωή τους κάτι που δεν έγινε διότι, σε αντίθεση με τους εισβολείς που τους εκτέλεσαν, για τους Έλληνες η ελευθερία και η αξιοπρέπεια ήταν σημαντικότερα από την ίδια τους τη ζωή. Χαρακτηριστικό ήταν το περιφρονητικό βλέμμα των Κρητικών προς τους δήμιους τους λίγο πριν την εκτέλεση.
Εικ. 4 (Η εκτέλεση στο Κοντομαρί, πηγή φωτογραφίας: ert.gr).
Αξίζει να αναφερθεί ότι η Ελλάς αντιστάθηκε συνολικά 219 ημέρες (σσ:η Γαλλία, η υπερδύναμη της εποχής 43) και ήταν η μοναδική χώρα που αναγκάστηκε να αντιμετωπίσει τους στρατούς τεσσάρων χωρών ταυτόχρονα: Ιταλίας, Γερμανίας, Βουλγαρίας και Αλβανίας. Επίσης υπήρξε η χώρα με τις μεγαλύτερες απώλειες από οποιαδήποτε άλλη με τους νεκρούς να φτάνουν τις 750.000 (κυρίως εξαιτίας του λιμού κατά τη διάρκεια της κατοχής).
Σήμερα, εν έτει 2025 ο απανταχού Ελληνισμός έχει αντιληφθεί την αξία της εποποιίας της Μάχης της Κρήτης διότι αποτελεί σύμβολο ενότητας και ηρωισμού του ελληνικού λαού και ιδιαιτέρως στην παρούσα, παγκοσμίως ρευστή γεωπολιτική κατάσταση, η ενότητα είναι αδιαμφισβήτητα το σημαντικότερο ΄΄όπλο΄΄ που πρέπει να διαθέτει κάθε λαός. Αυτό ισχύει ακόμα παραπάνω για τους Έλληνες, έχοντας κατά νου την αναθεωρητική εξωτερική πολιτική του εξ Ανατολών γείτονα η οποία δυστυχώς δεν αναμένεται να αλλάξει προς το καλύτερο.
Επιπλέον, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως αποτελεί ελάχιστο χρέος όλων μας, να διατηρούμε την ιστορική μνήμη ζωντανή όλων εκείνων που έδωσαν την ζωή τους για να είμαστε εμείς ελεύθεροι και να παραδώσουμε στα παιδιά μας ότι παρέδωσαν και σε εμάς οι ένδοξοι προγονοί μας, μία Ελλάδα, ισχυρή, ελεύθερη, δημοκρατική και ανεξάρτητη.
Το ιστορικό χρέος της εποποιΐας του 1940-41, με επιστέγασμα την Μάχη της Κρήτης, μας καλεί σε αυτή τη δύσκολή διεθνή συγκυρία να φανούμε αντάξιοι των προγόνων μας. Η Ελλάδα μια κατεξοχήν ειρηνική χώρα που δίδαξε την δημοκρατία και τον πολιτισμό σε όλη την ανθρωπότητα το τελευταίο πράγμα που θα επιθυμούσε είναι μια σύγκρουση με την οποιαδήποτε γείτονα χώρα, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι αν δεχθεί επίθεση δεν θα αμυνθεί και μάλιστα επιτυχώς ενάντια σε οποιαδήποτε το επιχειρήσει.
Εικ. 5 ( Η Μάχη της Κρήτης, Σημείο Αναφοράς στο σήμερα).
Σε κάθε περίπτωση όμως και αυτό ισχύει για κάθε χώρα, η οποιαδήποτε ένοπλη σύγκρουση μπορεί να έχει μόνο χαμένους, γιατί ακόμα και αυτός που θα είναι νικητής στο πεδίο θα είναι “χαμένος” σε όρους οικονομίας, υποδομών και κυρίως ανεκτίμητων ανθρωπίνων ζωών για αυτό και η χώρα μας, και σωστά, κινείται (σσ: όπως έπραττε πάντα άλλωστε) με γνώμονα το Διεθνές Δίκαιο και τις Διεθνείς Συμβάσεις (σσ: όπως είναι η σύμβαση για το δίκαιο της Θάλασσας του 1982)
Όπως έλεγε ο Θουκυδίδης: «ο ισχυρός προχωρεί όσο του επιτρέπει η δύναμη του και ο αδύναμος υποχωρεί όσο του επιβάλλει η αδυναμία του». Η Ελλάδα, μια εξόχως δημοκρατική και ειρηνική χώρα, δεν απειλεί κανέναν αλλά θα υπερασπιστεί ανυποχώρητα τα δίκαια του Ελληνισμού όποτε και όπου χρειαστεί εάν και εφόσον αυτά απειληθούν.
Λίγα λόγια για τον συντάκτη του άρθρου
Ο Κωνσταντίνος Παπαδάκης είναι διδάκτωρ Διεθνών Σχέσεων του τμήματος Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Κρήτης με εξειδίκευση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Το θέμα της διδακτορικής του διατριβής ήταν το ιστορικό των σχέσεων Ελλάδας-Τουρκίας και η προοπτική οριοθέτησης των θαλάσσιων ζωνών μέσα από τη συγκριτική ανάλυση των δεδικασμένων των διεθνών δικαιοδοτικών οργάνων έως και σήμερα. Σπούδασε Πολιτική Επιστήμη σε μεταπτυχιακό επίπεδο στο ίδιο τμήμα και είναι κάτοχος με άριστα του μεταπτυχιακού τίτλου «Δημόσιες και Ευρωπαϊκές Πολιτικές». Είναι επίσης απόφοιτος του Τμήματος Επιστήμης Υπολογιστών του Πανεπιστημίου Κρήτης και της Στρατιωτικής Σχολής Ευελπίδων. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα αφορούν τις διεθνείς σχέσεις και συγκεκριμένα τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, το διεθνές δίκαιο και τη σύμβαση για το δίκαιο της Θάλασσας, τη μετανάστευση, καθώς και την επιστήμη των Υπολογιστών.
Ο κ. Κωνσταντίνος Παπαδάκης ήταν ο εισηγητής της διάλεξης σχετικής με την Μάχη της Κρήτης που πραγματοποίησε το Ινστιτούτο Έρευνας και Μελέτης Θουκυδίδης στις 28 Μάϊου 2023. Το Θέμα της εν λόγω διάλεξης ήταν “Μάιος 1941 : 82 Χρόνια από την Μάχη της Κρήτης”. Την εν λόγω διάλεξη μπορείτε να την βρείτε στην διαδικτυακή μας πύλη στο Yutube : IRS Thoukydides (πατήστε).
