Εισηγητής
Δημήτρης Τραπεζιώτης
Κείμενο:
Ένα από τα ζητήματα που τέθηκαν την επ' αύριο του ατυχούς για την Ελλάδα πολέμου του 1897, ήταν αυτό του εκσυγχρονισμού των ενόπλων δυνάμεων της. Η αναγκαιότητα του εκσυγχρονισμού δεν αφορούσε μόνο την δομή, την λειτουργία και εκπαίδευση των ενόπλων δυνάμεων αλλά και τον εξοπλισμό αυτών. Για το Πολεμικό Ναυτικό (τότε Βασιλικό Ναυτικό) το ζήτημα εντοπίζεται ανάγκη της δημιουργίας αξιόμαχου στόλου. Το 1897 το στόλος αποτελούνταν από λίγες μονάδες απαρχαιωμένων τορπιλοβόλων και τρία γαλλικά θωρηκτά κατασκευής 1889. Από το 1908 η προσπάθεια εξοπλισμού του Πολεμικού Ναυτικού αρχίζει να αποδίδει καρπούς με την ένταξη σε υπηρεσία τεσσάρων καινούργιων βρετανικών και τεσσάρων καινούργιων γερμανικών αντιτορπιλικών.
Στα πλαίσια ενίσχυσης του στόλου, η τότε κυβέρνηση του Κυριακούλη Μαυρομιχάλη απευθύνθηκε στα ναυπηγεία του Λιβόρνο της Ιταλίας. Τα εν λόγω ναυπηγεία είχαν μεταξύ άλλων προς πώληση, ένα υπό ναυπήγηση Θωρακισμένο - Καταδρομικό (το μετέπειτα Θωρηκτό Αβέρωφ). Το υπόψη πλοίο προοριζόταν για το Ιταλικό Ναυτικό αλλά η σχετική παραγγελία ακυρώθηκε. Για προαναφερόμενο πλοίο ενδιαφέρθηκαν μεταξύ άλλων, η Ελλάδα και η Τουρκία. Η αξία του πλοίου καθορίστηκε στα 24 εκατομμύρια δραχμές. Η ελληνική κυβέρνηση προσφέροντας ως άμεση προκαταβολή του 1/3 της αξίας του πλοίου - ήτοι 8 εκατομμύρια δραχμές- απέκτησε το πλοίο το οποίο έμελλε να συνδεθεί με την πορεία ενός έθνους προς την ολοκλήρωση του οράματός του.
Από το καταβληθέν τίμημα αγοράς του πλοίου τα 8 εκατομμύρια δραχμές της προκαταβολής προήλθαν από την διαθήκη του μεγάλου Έλληνα Ευεργέτη Γεώργιου Αβέρωφ και τα υπόλοιπα 15,50 περίπου εκατομμύρια δραχμές προήλθαν από το τότε Ταμείο Εθνικού Στόλου (Τ.Ε.Σ.) Το Πολεμικό Ναυτικό ενέταξε το πλοίο σε υπηρεσία το 1911 και θέλοντας να τιμήσει την μνήμη του μεγάλου Έλληνα Ευεργέτη το ονοματοδότησε με το όνομα που πέρασε στην ιστορία "Γεώργιος Αβέρωφ". Το πλοίο αν και θωρακισμένο - Καταδρομικό έμεινε στην μνήμη και στις καρδιές των Ελλήνων ως Θωρηκτό "Γεώργιος Αβέρωφ".
Το Θωρηκτό "Γεώργιος Αβέρωφ" είχε εκτόπισμα 10.200 τόνους. Το σύστημα πρόωσης του πλοίου αποτελούνταν από δύο μηχανές 19.000 ίππων, 22 γαλλικούς λέβητες και γερμανικές γεννήτριες. Ο οπλισμός του πλοίου συνίστανται κατά βάση από 2 Χ 2 (δύο δίδυμους πύργους) βρετανικών πυροβόλων τύπου Armstrong διαμετρήματος 234mm και 2 Χ 2 (δύο δίδυμους πύργους) πλευρικών πυροβόλων τύπου Armstrong διαμετρήματος 190mm. Η μέγιστη ταχύτητα πλεύσης ήταν 23 κόμβοι.
1) Η Δράση του Θωρηκτού "Γεώργιος Αβέρωφ".
Το Θωρηκτό "Γεώργιος Αβέρωφ" από το 1911 έως το 1952 - χρονιά κατά την οποία διατάχθηκε ο παροπλισμός του - συμμετείχε σε όλες τις συρράξεις που καθόρισαν την πορεία του Έθνους μας (Α & Β Βαλκανικοί Πόλεμοι, Α' Παγκόσμιος Πόλεμος, Μικρασιατική Εκστρατεία 1919-1922 και Β' Παγκόσμιος Πόλεμος 1940 - 1944).
Στους Βαλκανικούς Πολέμους το Θωρηκτό Αβέρωφ αποτέλεσε αυτό που ονομάζουμε σήμερα στην αγγλική γλώσσα Game Changer στην εξέλιξη των επιχειρήσεων στο Αιγαίο. Καθοριστική ήταν η συμβολή στην απελευθέρωση των νησιών του Βόρειου και Ανατολικού Αιγαίου (Θάσος, Σαμοθράκη, Ίμβρος, Τένεδος, Άγιος Ευστράτιος, Μυτιλήνη, Χίος) καθώς και του Αγίου Όρους. Καθοριστική ήταν επίσης η συμβολή του στις νικηφόρες ναυμαχίες της Έλλης (3 Δεκεμβρίου 1912) και Λήμνου (5 Ιανουαρίου 1913). Με τις νικηφόρες για τα ελληνικά όπλα ναυμαχίες της Έλλης και της Λήμνου εμπεδώθηκε και εδραιώθηκε η Ελληνική Κυριαρχία στο Αιγαίο Πέλαγος βάζοντας ταφόπλακα στις όποιες βλέψεις του τότε Οθωμανού Σουλτάνου. Η κατίσχυση των Ελληνικών πλοίων στις υπόψη ναυμαχίες είχα ως αποτέλεσμα το Θωρηκτό "Γεώργιος Αβέρωφ" να αποκτήσει διαστάσεις μύθου στην συνείδηση των Ελλήνων - ένας μύθος είχε γεννηθεί.
Με την είσοδο της Ελλάδας στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο το 1917 στο πλευρό της Αντάντ το Θωρηκτό "Γεώργιος Αβέρωφ" συμμετείχε σε σχετικές επιχειρήσεις. Με την υπογραφή της Συνθήκης του Μούδρου το 1918 σηματοδοτεί το πέρας του Α' Παγκοσμίου Πολέμου στην Βαλκανική Χερσόνησο. Η Ελλάδα βρίσκεται στην πλευρά των νικητών. Μετά την υπογραφή της υπόψη συνθήκης καταπλέει στην Κωνσταντινούπολη μαζί με άλλα συμμαχικά πλοία. Η παρουσία του Θωρηκτού "Γεώργιος Αβέρωφ" στην Κωνσταντινούπολη με την Ελληνική Σημαία να κυματίζει να κυματίζει απέναντι από την Αγία Σοφία αποτέλεσε την δικαίωση του θάρρους και της αυταπάρνησης του Ελληνικού Πολεμικού Στόλου στον αγώνα για την Εθνική Ολοκλήρωση.
Στην Μικρασιατική Εκστρατεία 1919-1922 το Θωρηκτό "Γεώργιος Αβέρωφ" συμμετείχε τόσο στις επιχειρήσεις μεταφοράς των Ελληνικών Στρατευμάτων στην περιοχή της Σμύρνης το 1919 όσο και στις επιχειρήσεις εκκένωσης το 1922.
Στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο το Θωρηκτό "Γεώργιος Αβέρωφ" αποτέλεσε ξανά την ναυαρχίδα του Ελληνικού Στόλου. Με την αγκυροβόλησή του έμπροσθεν του λιμένος της Ελευσίνας προστάτευσε αποτελεσματικά με τα αντιαεροπορικά του πυροβόλα το Αεροδρόμιο της Ελευσίνας. Τον Απρίλιο το 1941, το τότε Υπουργείο Ναυτικών δίνει εντολή στον κυβερνήτη του Θωρηκτού "Γεώργιος Αβέρωφ" να προβεί αυτός και το πλήρωμά του στην αυτοβύθιση του πλοίου προκειμένου να μην πέσει στα χέρια των Γερμανών. Ο κυβερνήτης και το πλήρωμα του θεωρώντας την εντολή αδιανόητη αρνήθηκαν να την υπακούσουν. Έτσι το Θωρηκτό "Γεώργιος Αβέρωφ" απέπλευσε κρυφά για Αλεξάνδρεια το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης του 1941. Μετά τον κατάπλου στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου το Θωρηκτό "Γεώργιος Αβέρωφ οδηγήθηκε στα ναυπηγεία της Βομβάης στην Ινδία προκειμένου να εκτελεστούν εργασίες συντηρήσεως και επισκευών. Στην Ινδία το Θωρηκτό "Γεώργιος Αβέρωφ" δέχθηκε και εργασίες εκσυγχρονισμού προκειμένου να ανταποκριθεί στις ανάγκες των επιχειρήσεων. Μετά την ολοκλήρωση των υποψη εργασιών το Θωρηκτό "Γεώργιος Αβέρωφ" δραστηριοποιήθηκε αρχικά στον Ινδικό Ωκεανό σε αποστολές προστασίας νηοπομπών. Στο τέλος του 1942 ο "Γεώργιος Αβέρωφ" κατέπλευσε στο Πορτ. Σαιντ της Αιγύπτου όπου και συμμετείχε σε αποστολές προστασίας λιμένων. Επίσης φιλοξένησε και μαθητές των παραγωγικών σχολών του Πολεμικού Ναυτικού Με την αποχώρηση των γερμανικών στρατευμάτων από την Ελλάδα στα τέλη Σεπτεμβρίου 1944, το Θωρηκτό "Γεώργιος Αβέρωφ" επέστρεψε στην Ελλάδα στις 16 Οκτωβρίου 1944 το απόγευμα φέρνοντας μαζί του την εξόριστη Ελληνική Κυβέρνηση. Ο "Γεώργιος Αβέρωφ" κατέπλευσε και αγκυροβόλησε πανηγυρικά στον φαληρικό όρμο. Το 1947 το Θωρηκτό " Γεώργιος Αβέρωφ" εκτέλεσε το τελευταίο του ταξίδι στην Ρόδο όπου συμμετείχε στις εορταστικές εκδηλώσεις ενσωματώσεως των Δωδεκανήσων στον Εθνικό Κορμό.
Από το 1947 έως το 1949 το Θωρηκτό έγινε η έδρα του Αρχηγείου Στόλου στο Κερατσίνι. Το 1952 διατάχθηκε ο παροπλισμός του πλοίου λόγω παλαιότητας.
2) Το Θωρηκτό "Γεώργιος Αβέρωφ Σήμερα
Από το 1957 έως το 1983 το Θωρηκτό "Γεώργιος Αβέρωφ" παρέμεινε πρημνοδοτημένο στον Πόρο. Το 1984 το Πολεμικό Ναυτικό αποφάσισε την υλοποίηση εργασιών αποκατάστασης και αναπαλαίωσης. Για τον σκοπό αυτό ο "Γεώργιος Αβέρωφ" μεταφέρθηκε ρυμουλκούμενος στον Φάληρο όπου βρίσκεται μέχρι σήμερα. Το 1985 εκκινούν οι εργασίες αποκατάστασης. Εργασίες αποκατάστασης φθορών και αναπαλαίωσης εκτελούνται ανά χρονικά διαστήματα. Μέρος του κόστους καλύπτεται από δωρεές με σημαντικότερες αυτές της Κυπριακής Δημοκρατίας, του Ιδρύματος Ωνάση και της Οικογένειας Λάτση.
Το Θωρηκτό "Γεώργιος Αβέρωφ" λειτουργεί σήμερα ως Πλωτό Ναυτικό Μουσείο. Το Πλωτό Ναυτικό Μουσείο Θωρηκτό "Γεώργιος Αβέρωφ" έχει να αναπτύξει πλούσιες δράσεις, αποτελώντας εδώ και χρόνια μια πλούσια εκπαιδευτική κοινότητα με πλήθος καθημερινών επισκέψεων σχολείων, ιδρυμάτων, οργανισμών αλλά και ιδιωτών.
Ο "Γεώργιος Αβέρωφ" αποτελεί ένα ιερό μνημείο όπου τιμώνται όλοι οι πεσόντες του Πολεμικού Ναυτικού που υπηρέτησαν και έπεσαν για την πατρίδα. Στις καρδιές όλων των Ελλήνων το Θωρηκτό "Γεώργιος Αβέρωφ" αποτελεί την ναυαρχίδα τους που τους διδάσκει την ένδοξη Ελληνική Ναυτική Παράδοση, τον ηρωισμό και την αρχοντιά των Ελλήνων.
Φίλες και Φίλοι για τον εορτασμό της 28ης Οκτωβρίου 1940, σας συνιστούμε μια επίσκεψη στο Θωρηκτό "Γεώργιος Αβέρωφ" στο Φάληρο. Η επίσκεψη σε αυτό το ιερό κειμήλιο της Ελληνικής Ιστορίας αποτελεί πράξη απόδοσης τιμής σε όσους αγωνίστηκαν υπέρ βωμών και εστιών για να είμεθα ελεύθεροι.
Για περισσότερες πληροφορίες οι ενδιαφερόμενοι μπορούν απευθυνθούν στην σχετική υπηρεσία του Πολεμικού Ναυτικού και συγκεκριμένα στο Πλωτό Ναυτικό Μουσείο Θωρηκτό "Γεώργιος Αβέρωφ" (τηλ. 2109888211 & email: averof@navy.mil.gr)
