πριν 3 χρόνια

Τα Δεκεμβριανά του 1944

Η αρχή του Εμφυλίου Πολέμου 1944-1949

πριν 3 χρόνια

Τα Δεκεμβριανά του 1944

Η αρχή του Εμφυλίου Πολέμου 1944-1949

Εισηγητής
Δημήτρης Τραπεζιώτης
Κείμενο:



Σαν σήμερα 3
Δεκεμβρίου 1944 στην ελεύθερη πλέον Ελλάδα και συγκεκριμένα στην Αθήνα ξεσπά η
ένοπλη σύγκρουση μεταξύ των δυνάμεων του ΕΛΑΣ/ΕΑΜ και τον τότε στρατιωτικών
δυνάμεων της νόμιμου κυβερνήσεως των Αθηνών.


Έναυσμα για την
σύγκρουση υπήρξε το αιματηρό συλλαλητήριο της Πλατείας Συντάγματος και το
αποτέλεσμα της ήταν η υπογραφή της συμφωνίας της Βάρκιζας στις 12 Φεβρουαρίου
1942. Τα γεγονότα των Δεκεμβριανών του 1944 αποτέλεσαν το πρώτο επεισόδιο στου
αδελφοκτόνου εμφυλίου πολέμου της περιόδου 1944-1949.


Ο λόγος του
ξεσπάσματος των Δεκεμβριανών του 1944 ήταν το κενό εξουσίας που δημιουργήθηκε
μετά την αποχώρηση των γερμανικών δυνάμεων κατοχής στις 12 Οκτωβρίου 1944. To ΕΑΜ έχοντας συγκροτήσει στην Κατοχή ένα οργανωμένο στρατιωτικό τμήμα τον ΕΛΑΣ διεκδίκησε
την ανάληψη  της εξουσίας στην Ελλάδα ή
τουλάχιστον την ανάληψη ενός μεριδίου αυτής που θα πρόκυπτε κατόπιν διαπραγματεύσεων
στην επόμενη μέρα.


Στις 18 Οκτωβρίου
1944 έφθασε στην Αθήνα από την Μέση Ανατολή ο Γεώργιος Παπανδρέου όπου και
σχημάτισε την Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας με την συμμετοχή ως υπουργοί και εκπροσώπων
του ΕΑΜ.


Στις 5 Νοεμβρίου
1944 στα πλαίσια ανασυγκροτήσεως των Ενόπλων Δυνάμεων της χώρας η τότε
κυβέρνηση αποφάσισε τον αφοπλισμό των αντιστασιακών οργανώσεων ΕΛΑΣ και ΕΔΕΣ
θέτοντας ως χρόνο ολοκλήρωσης της όλης διαδικασίας την 10η
Δεκεμβρίου 1944. Το γεγονός αυτό δεν άρεσε στην τότε ηγεσία του ΚΚΕ που ήλεγχε
το ΕΑΜ και τον ΕΛΑΣ. Οι διενεργηθείσες σχετικές διαπραγματεύσεις μεταξύ της νόμιμου
κυβερνήσεως και των εκπροσώπων των αντιστασιακών οργανώσεων ναυάγησαν και στις 1
Δεκεμβρίου 1944 οι εκ του ΕΑΜ προερχόμενοι Υπουργοί της Κυβερνήσεως Εθνικής
Ενότητας παραιτήθηκαν.


Τόσο από τα
προαναφερόμενα γεγονότα όσα και από αυτά που ακολούθησαν είναι πασιφανής πως ο
στόχος της ηγεσίας του ΚΚΕ ήταν η βίαιη κατάληψη της εξουσίας και η εγκαθίδρυση
λαϊκής δημοκρατίας στην χώρα και για τον σκοπό αυτό επιδίωκε εκμεταλλευόμενη το
κενό εξουσίας και την ύπαρξη ανεπαρκών τακτικών δυνάμεων, την σύγκρουση και την επίτευξη
του υπόψη στόχου.


Στης 3 Δεκεμβρίου
1944 το ΕΑΜ διοργάνωσε ένα ογκώδη συλλαλητήριο το οποίο είχε άσχημη κατάληξη
καθώς οι συμμετέχοντες στην συγκέντρωση δέχθηκαν πυροβολισμούς με αποτέλεσμα το
θάνατο 30 ατόμων και τον τραυματισμό 148.


Στις 4 Δεκεμβρίου
1944 μετά τις κηδείες των θυμάτων είχαμε συγκρούσεις μεταξύ των δυνάμεων της ΕΛΑΣ
και των τακτικών δυνάμεων ενώ, παράλληλα το ΕΑΜ διοργάνωσε νέο συλλαλητήριο με
αποτέλεσμα, την ύπαρξη νέων νεκρών και τραυματιών. Στην συνέχεια οι συγκρούσεις
γενικεύτηκαν με τον ΕΛΑΣ να αποκτά τον έλεγχο του μεγαλύτερου μέρους των Αθηνών
πλην του στρατοπέδου του Συντάγματος Χωροφυλακής στο Μακρυγιάννη και της περιοχής
πέριξ της πλατείας Συντάγματος.


Αντιλαμβανόμενοι
οι Βρετανοί την άσχημη εξέλιξη των πραγμάτων ενισχύουν τις τακτικές δυνάμεις με
επίλεκτες δυνάμεις, άρματα μάχης και αεροσκάφη. Οι ενισχυμένες πλέον δυνάμεις της
νόμιμου κυβερνήσεως ανακτούν σταδιακά τον έλεγχο της Αθήνας.


Μετά την
επικράτηση των τακτικών δυνάμεων  ο
Πρωθυπουργός της Μεγάλης Βρετανίας Ουίνστον Τσόρτσιλ  θέλοντας να δώσει μια πολιτικής μορφής λύση μεταβαίνει στην Αθήνα ανήμερα
των Χριστουγέννων. Κατόπιν διαπραγματεύσεων μεταξύ των εμπλεκομένων μερών
μεταξύ 26 και 27 Δεκεμβρίου 1944 αφενός μεν αποφασίστηκε να οριστεί
Αντιβασιλέας στην θέση του εκτός Αθηνών βασιλέα Γεωργίου του Β’ ο Αρχιεπίσκοπος
Αθηνών Δαμασκηνός και αφετέρου δε υπήρξε πλήρη διαφωνία μεταξύ των εκπροσώπων
του ΕΑΜ και της κυβερνήσεως. Στις 30 Δεκεμβρίου 1944 ο Δαμασκηνός ορίζεται
Αντιβασιλέας και στις 3 Ιανουαρίου 1945  παραιτείται από την Πρωθυπουργία ο Γεώργιος
Παπανδρέου και αναλαμβάνει ο Νικόλαος Πλαστήρας.


Στις 5 Ιανουαρίου
1945 οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ πιεζόμενες από τις τακτικές και βρετανικές δυνάμεις
εγκαταλείπουν την Αθήνα και στις 11 Ιανουαρίου 1945 υπεγράφη ανακωχή μεταξύ του
ΕΛΑΣ και των Βρετανικών Δυνάμεων.


Με την υπογραφή της
ανακωχής η σύγκρουση των Δεκεμβριανών ουσιαστικά έληξε αλλά το τέλος αυτής
τυπικά  επισφραγίστηκε με την υπογραφή της
Συμφωνίας της Βάρκιζας στις  12
Φεβρουαρίου 1945


Τα Δεκεμβριανά
αποτέλεσε μια σύγκρουση μεταξύ της αστικής δημοκρατίας που εκπροσωπούσε το
Δυτικό πλέον Στρατόπεδο και του Ολοκληρωτισμού που δημιουργούνταν πλέον στην
Ανατολική Ευρώπη υπό την αιγίδα της τότε Σοβιετικής Ένωσης.


 Στα Δεκεμβριανά του 1944 μέχρι την άφιξη των
Βρετανικών ενισχύσεων στο πεδίο της μάχης αντιπαρατέθηκαν 20.000 άνδρες και
γυναίκες του ΕΛΑΣ έναντι 10.000 στρατιωτών του Ελληνικού Στρατού Ξηράς με πυρήνα
την διακριθείσα στο Ρίμινι 3η Ορεινή Ταξιαρχία καθώς και 5.000 βρετανούς
στρατιώτες υπό την διοίκηση του υποστρατήγου  Ρόναλντ Σκόμπι. Οι Βρετανικές Δυνάμεις ήταν
καλύτερα εξοπλισμένες σε σχέση με τις δυνάμεις του Ελληνικού Στρατού


Είναι γεγονός
αδιαμφισβήτητο πως το ΕΑΜ/ΕΛΑΣ αν και υπερτερούσε αριθμητικά σε δυνάμεις δεν
είχε την ηγεσία εκείνη που θα της επέτρεπε να νικήσει στο πεδίο της μάχης πριν
την ενίσχυση των  Συμμαχικών Βρετανικών
Δυνάμεων.


Είναι γεγονός
αδιαμφισβήτητο επίσης πως οι δυνάμεις της νόμιμου κυβερνήσεως εάν και
ολιγαρκείς επέδειξαν υψηλή μαχητική αξία , σθένος και αυτοθυσία καθώς και διέθεταν
την απαιτούμενη για τις περιστάσεις ηγεσία. Χάρης στην αυτοθυσία των ανδρών τις
Χωροφυλακής στο τότε στρατόπεδο της στου Μακρυγιάννη (σήμερα Παλαιό και Νέο Μουσείο
της Ακρόπολης) και τον στρατιωτικών δυνάμενων στην περιοχή πέριξ της Πλατείας
Συντάγματος και του Κολωνακίου απετράπη η πλήρη κατάληψης των Αθηνών από τις Δυνάμεις
του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ  μέχρι την ενίσχυση των
συμμαχικών Βρετανικών Δυνάμεων.


Η ηγεσία του ΚΚΕ
δεν είχε την απαιτούμενη διορατικότητα να αντιληφθεί το ρου των γεγονότων, μην
μπορώντας να υπερισχύσει έχασε την ευκαιρία κατά τις διαπραγματεύσεις στις 26-27
Δεκεμβρίου 1944 να έρθει σε έναν συμβιβασμό με τον οποίο θα διασφάλιζε ένα πολιτικό
μέλλον στην μεταπολεμική Ελλάδα και θα γλίτωνε η χώρα τον καταστρεπτικό εμφύλιο
πόλεμο που ακολούθησε.


Με
την συμφωνία της Βάρκιζας στις 12 Φεβρουαρίου 1945 το ΕΑΜ/ΕΛΑΣ αλλά και το ΚΚΕ
είχαν ηττηθεί στρατιωτικά και πολιτικά.